Tiny Houses: de pilot fase voorbij

De vraag naar Tiny House woonlocaties neemt nog steeds toe, gemeenten krijgen steeds meer vragen van inwoners over de mogelijkheden om klein, eenvoudig en milieubewust te wonen. Maar concrete woonlocaties verschijnen nog maar mondjesmaat. Waar ligt dat aan, wanneer deze nieuwe woonvorm toch duidelijk een antwoord is op meerdere vraagstukken waar we als samenleving mee te maken hebben?

Het Tiny House pilot project in Alkmaar is een groot succes, de gemeente gaat dit najaar op zoek naar meer locaties voor Tiny Houses in Alkmaar n.a.v. een motie ingediend door GroenLinks Alkmaar.

In mijn ervaring ligt dat aan twee dingen: er leeft bij gemeenten een verkeerd beeld van wat Tiny Houses zijn en wat de doelgroep is, en er is een gebrek aan grond met bestemming wonen. Er zijn inmiddels meerdere pilot projecten met Tiny Houses van start gegaan en zelfs al weer afgerond, het wordt tijd dat we deze mooie woonvorm gaan erkennen als de volwaardige woonvorm die het is en haar structureel ruimte gaan geven in het ruimtelijke beleid in Nederland. Ik belicht graag een paar knelpunten en stel daarbij oplossingen voor.

Dure en schaarse grond

In Nederland mag je alleen wonen op grond met bestemming wonen, uitzonderingen zoals gedoogd wonen op een recreatiepark daargelaten. Grond met bestemming wonen is het duurste in Nederland, variërend van zo’n € 165,- per m2 in Groningen tot € 555,- in Noord-Holland (bron: ITX Bouwconsult). Voor een Tiny House heb je niet zo’n grote kavel nodig maar kleine kavels zijn schaars. Dan moet je huisje ook nog binnen het bestemmingsplan passen, dat vaak aangeeft welk type woningen er gebouwd mogen worden. Je hebt dus een kleine vrije bouwkavel nodig, en die zijn er bijna niet.

Veel Tiny House aspiranten gaan in gesprek met hun gemeenten en dragen zelf locaties aan. Omdat Tiny House bewoners over het algemeen natuurliefhebbers en buitenmensen zijn (ik chargeer een klein beetje) kijken ze daarbij vaak naar locaties die buiten het stedelijk of bestaand bebouwd gebied liggen. Buitengebied dus, en dat is dan per definitie een ingewikkelde casus. We hebben in Nederland besloten dat er alleen gewoond mag worden binnen het bebouwd gebied om de groene ruimte te beschermen. In het buitengebied wonen mag bijvoorbeeld wel wanneer je een agrarisch bedrijf hebt of wanneer er geen mogelijkheid is om binnen het bestaand gebouwd gebied te bouwen en er wel een aantoonbare behoefte is aan de woning. Daar heeft de provincie dan ook nog wat over te zeggen, die moet dat doorgaans goed- of afkeuren.

Annemieke woont met veel plezier in haar ‘Tiny Sunshine’ in Limburg. Ze is op een naastgelegen stukje grond een prachtige moestuin aan het aanleggen en wil zoveel mogelijk zelfvoorzienend wonen.

Wooncontingent, OZB en efficiënt ruimtegebruik

Dan is er ook nog zoiets als het wooncontingent, het aantal nieuwe woningen dat een gemeente mag bouwen van de provincie. Gemeenten hebben er soms moeite mee een stukje van hun wooncontingent op te offeren voor Tiny Houses. Er is woningnood en een appartementencomplex levert meer woongelegenheid op dan een paar Tiny Houses. Bovendien kun je als gemeente meer OZB belasting innen voor een groot huis dan een klein huis. Dus men vindt A: dat het inefficiënt gebruik maken van de ruimt is, en B: het levert te weinig geld op. Ik wil hierover graag het volgende zeggen: niet iedereen gedijt in een appartement en er zijn plekken waar een appartement niet goed past. Bovendien: Tiny Houses zijn niet bedoeld om de woningnood op te lossen, al dragen ze wel bij aan die oplossing door het bevorderen van doorstroming. Een Tiny House kies je bewust omdat je meer verbinding met natuur en/of mensen wilt, minder spullen en meer vrijheid en omdat je je ecologische footprint wilt verkleinen. Het is een bewuste keuze om anders te leven, het gaat om een andere lifestyle. Daardoor dragen deze mensen bij aan meerdere doelstellingen op het gebied van duurzaamheid, vitaliteit, participatie, doorstroming, energietransitie, circulaire economie, eenzaamheidsbestrijding, vitaliteit et cetera. Is dat geen reden om ruimte te maken voor deze woonvorm in de gemeente? En zijn die waarden niet minstens net zo belangrijk als geld verdienen aan flinke OZB belastingen? Ik zou denken van wel.

Oplossingen

Wat is nu de oplossing? Er is een sterke behoefte aan kleine betaalbare zelfbouwkavels voor klein wonen. Gemeenten kunnen in hun woonvisie opnemen dat er een bepaald percentage van dit soort kavels in ieder nieuwbouwproject aanwezig is, en in de bestemmingsplannen rekening houden met deze woonvorm. Een andere oplossing is het toestaan dat grote kavels opgesplitst worden in kleinere kavels, zodat een groep Tiny House bewoners een grote kavel mag kopen of pachten en deze met meerdere adressen bewonen. De groep kan de kavel kopen als CPO project (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap) of pachten van de gemeente als vereniging of Wooncoöperatie.

Mirjam op de veranda van haar Tiny Loft in Hardegarijp. ‘Hier kan ik oud worden, ik ben hier helemaal op mijn plek.’

Wonen in het buitengebied

Daarnaast wordt er steeds vaker nagedacht over woonmogelijkheden in het buitengebied, zie bijvoorbeeld dit recente bericht over Staatsbosbeheer. De overgang van stedelijk gebied naar natuur kan perfect ingevuld worden door ecologisch verantwoorde Tiny Houses en hun bewoners. Tiny House bewoners zijn over het algemeen niet het type bewoners dat hun tuin vol tegels gooien, maar waarde hechten aan biodiversiteit en graag mogen tuinieren. Natuurlijk zijn er ook Tiny House bewoners die liever in een stedelijke omgeving wonen, maar een flink deel zoekt expliciet de verbinding met natuur. Provincies kunnen een rol spelen in het faciliteren van Tiny House woonlocaties door deze toe te staan aan de randen tussen het stedelijk en het buitengebied, en soepeler om te gaan met het wooncontingent voor kleinschalige woonvormen.

Dit zijn oplossingen die om een herziening van beleid vragen, wat over het algemeen langdurige processen zijn. Het is hierbij belangrijk dat een gemeente of provincie zich daarbij goed laat informeren over wat Tiny Houses precies zijn, wat de filosofie inhoudt, hoe de doelgroep eruit ziet en welke succesvolle woonprojecten er inmiddels zijn in Nederland. Die service kan ik verzorgen en dat doe ik graag. Zie deze pagina voor meer informatie. Een ding is zeker: Tiny Houses are here to stay. Je kunt er als gemeente dan maar beter goed, toekomstgericht beleid op maken. Zie de Tiny Houses als een kans om doelstellingen te helpen bereiken, en als een oefening om in de geest van de aankomende Omgevingswet te handelen. Waar een wil is, is een weg!