Materiaalkeuze en opbouw – deel 1

Het is tijd voor Tiny House techniek! Hoe zit de opbouw van de wanden, de vloer en het dak van mijn nieuwe Tiny House in elkaar? Welke keuzes heb ik gemaakt voor de isolatie en gevelbekleding? Dat zijn altijd interessante onderwerpen, vooral voor de lezers die plannen hebben om zelf een Tiny House te bouwen of laten bouwen. Het is een heel verhaal, daarom komt het in drie delen. Vandaag deel een, ga er maar eens lekker voor zitten!

Nu ben ik zelf helemaal niet zo technisch, ik heb dan ook hele fijne hulp gehad bij het maken van al die keuzes. Die hulp strekt zich gelukkig ook nog uit tot het checken of de tekst hieronder ook echt klopt. :) Deze blog is dus tot stand gekomen met hulp van Menno Versluis van Woonpioniers, Gijs Blind van Blind Werkt, Patrick Dekker van Adek installatie advies BV en Halbe Vlietstra van Oldenboom BV. Dank voor alle hulp, mannen!

De schoonheid van een houten frame.

Een HSB basis

Ok, het begint natuurlijk bij de keuze voor houtskeletbouw (HSB). Dat is een vrij logische keuze voor een Tiny House, al zijn er ook Tiny Houses met een stalen frame. Ik hou van bos, bomen en hout en daarom is de keuze voor HSB een een-tweetje voor mij. Hout is hernieuwbaar, het leeft, het is gezond, het ruikt lekker, het is beter voor de planeet dan vele andere materialen, het heeft minder koudebruggen, kortom: ‘what’s not to like’!

Ik kies sowieso heel bewust voor biobased bouwen, omdat ik een kleine ecologische voetafdruk heel belangrijk vindt. Ik wil dat de materialen die bij de bouw van mijn Tiny House gebruikt worden grotendeels hernieuwbaar en gezond zijn. Er wordt natuurlijk hout met het FSC keurmerk gebruikt voor mijn huisje, want hout is maar zo duurzaam zoals het geteeld wordt. Alleen hout van duurzaam beheerde bossen graag!

Ook voor een Tiny House heb je nog bergen isolatie materiaal nodig! Zelfs zo veel dat Dagowin een trapje nodig heeft, en hij is niet klein van zichzelf :) 

Biobased isolatie

Maar dan komt de keuze voor isolatie om de hoek, en daar heb je inmiddels best veel opties. In mijn eerste Tiny House heb ik gekozen voor schapenwol in combinatie met een houtvezelplaat en dat beviel me prima. Maar inmiddels is er al weer zoveel meer mogelijk, dus ik heb het team van Oldenboom BV benaderd met de vraag of ze mij wilden adviseren.

Halbe Vlietstra is bouwbioloog en werkt al meer dan 40 jaar bij Oldenboom BV. Hij is gespecialiseerd in HSB en biobased bouwen en vertelde mij onder andere over Thermo Hennep combi jute van HempFlax, een hennep-jute isolatie. Ik werd heel blij van dat verhaal! Hennep is een plant die enorm snel groeit en heel veelzijdig is. Een boom doet er al snel 20 jaar over om groot te worden, en hout is een goede keuze voor wanneer je stevigheid nodig hebt. Voor isolatie heb je dat niet, dus dan is een gewas dat veel sneller groeit zoals hennep, een veel logischere keuze.

Wist je dat je hennep wel drie keer per jaar kunt oogsten? Nou ja, in Frankrijk dan, dat haal je in Nederland nog niet. Het hennep van HempFlax  komt uit Groningen en is dus een super lokaal product. Het jute waar de hennep mee gemixt wordt is afkomstig van gerecyclede jute zakken waarin cacao en koffie bonen vervoerd worden. Mooi he? Deze beide natuurlijke vezels zijn er erg goed combineerbaar waarbij de hennep een biobased  en de jute een circulair materiaal is. Daarnaast zorgt de jute ook voor een wat betere isolatiewaarde en maakt het een beetje prijsgunstiger.

Gijs monteert hier de Gutex houtvezelplaten met speciale bijgeleverde montage-ankers.

Deze ecologische mix wordt geleverd in platen die makkelijk te verwerken zijn en het heeft nog veel meer gunstige eigenschappen. Ze dempen geluid, reguleren de luchtvochtigheid, voorkomen schimmel en gaan temperatuurschommelingen tegen, bevatten geen schadelijke stoffen en vormen ook geen voedingsbodem voor ongedierte. Wat een machtig mooi spul he!

Naast deze mix komen er Gutex houtvezelplaten in mijn huisje. Net als in mijn vorige Tiny House gebruiken we dit plaatmateriaal in plaats van een waterkerende folie. Het biedt heel veel extra isolatie en ik weet uit ervaring dat je huis er in de zomer ook koeler door blijft. Plus: het geeft ook veel geluidsisolatie, dat is heel fijn! Al met al heb ik straks een dik pakket isolatie en muren van wel 30 cm in mijn huisje. Dat is vrij fors ja, dat klopt. Dat was nodig om de isolatie eisen van de BENG norm te halen. Met een chemisch isolatiemateriaal had ik met dunnere muren dezelfde isolatiewaarden kunnen halen, maar daar kies ik heel bewust niet voor. Ik ruil met liefde ietsjes woonoppervlak in voor een gezond huis dat minimale schade aan de natuur doet.

De waarden halen

Hoe weet je nu hoeveel isolatiemateriaal je nodig hebt om aan de normen te kunnen voldoen? En niet alleen om aan de normen te voldoen, maar natuurlijk in de eerste plaats om prettig te kunnen wonen met zo min mogelijk energieverbruik? Want daar gaat het tenslotte om. De isolatienorm is bedoel om ervoor te zorgen dat woningen met zo min mogelijk energieverbruik comfortabel bewoonbaar zijn.

Gelukkig hoef ik dat niet allemaal zelf te bedenken, daar zijn rekenprogramma’s voor. Patrick heeft voor me berekend welke RC waarde ik moet halen in de vloer, de wanden en het dak van mijn Tiny House. Oldenboom BV heeft een rekenprogramma waarmee ze onder andere de faseverschuiving van een muur met bepaalde materialen kunnen berekenen.

Faseverschuiving wil zeggen hoelang duurt het voordat de warmte van de zon, welke op je dak of wand staat te branden, aan de binnenkant van je huis toe is. Als je nu een faseverschuiving van bijvoorbeeld 12 uur haalt, en dat gaat met natuurlijke materialen en de BENG norm al heel snel,  dan komt de warmte niet eens binnen aan want zolang hebben wij geen zon op ons dak of wand in Nederland. Als je dan ook nog zonwering voor je ramen doet dan blijft het binnen lekker koel.

Isolatie eisen volgens het Bouwbesluit en BENG

Hier heb ik Patrick even om input gevraagd:

De minimaal benodigde isolatie waardes staan in het bouwbesluit hoofdstuk 5 ‘Artikel 5.3 Thermische isolatie’. De minimale Rc-waardes zijn:

• Begane grond vloer (grenzend aan grond of kruipruimte): 3,7 [m²·K/W]
• Begane grond vloer/verdiepingsvloer (grenzend aan buitenlucht): 6,3 [m²·K/W] isoleren als dak
• Gevel: 4,7 [m²·K/W]
• Dak: 6,3 [m²·K/W]

De Rc-waarde wordt berekend voor de gehele constructie. In geval van houtskeletbouw; balken, isolatie, beplating en afwerking.

Maximale U-waardes:

• Ramen en deuren (inclusief kozijn) individueel: 2,2 [W/m²·K]
• Ramen en deuren (inclusief kozijn) gemiddeld: 1,65 [W/m²·K]

Een individueel raam/deur mag dus maximaal een U-waarde van 2,2 hebben zolang het gemiddelde van alle ramen en deuren maximaal 1,65 is.

De U-waarde wordt berekend voor de gehele constructie: kozijn + deur of kozijn + raam. Ook hier speelt de gehele opbouw een rol.

In geval van glas wordt er gekeken naar: de verschillende glaslagen, de spouwvulling (edelgas) en de afstandshouder tussen de glaslagen.

Als BENG-1 niet voldoet kan de thermische schil van de woning worden verbeterd door beter te isoleren -> hogere Rc-waardes en/of lagere U-waardes.

Voor jouw huisje hebben we qua Rc-waardes de minimale waardes vanuit het bouwbesluit aangehouden. De U-waardes hebben we per constructie berekend aan de hand van de aangeleverde gegevens:

• Glas (HR++): U= 1,2
• Afstandshouder glas (psi): 0,080 (standaard aluminium)
• Kozijn hout: U= 0,9-1,2 afhankelijk van de dikte (lambda-waarde Fraké 0,120)
• Deur: U=1,4 (lambda-waarde Fraké 0,120)

Op basis van deze gegevens, en met de keuze voor de isolatiematerialen, is berekent hoe dik de lagen isolatie moeten zijn.

Zo, dat lijkt me genoeg info voor nu. In het volgende deel van deze serie ga ik je precies vertellen hoe de opbouw van de wanden, de vloer en het dak van mijn Tiny House er uit ziet. Cliffhangertje he! Tot de volgende! ;)

Lees ook deel 2 in deze serie, over de opbouw van de wanden, vloer en het dak van mijn Tiny House en het toepassen van folie, en deel 3 in deze serie, over de thermisch verduurzaamde gevelbekleding.

De prachtige foto’s in deze blog zijn gemaakt door Chiela van Meerwijk.